Media / Opinion
February 26, 2025

Misinformatie in de gezondheidszorg: Wat kunnen we doen?

In de nieuwste aflevering van De Stem van de Dokter duiken Federatievoorzitter Piet-Hein Buiting en co-host Annika Berends in het groeiende probleem van misinformatie in de gezondheidszorg. Dit fenomeen is niet nieuw, maar de impact van sociale media heeft het verergerd. De aflevering biedt een waardevol gesprek met dermatoloog Annemie Galimont, die actief misinformatie bestrijdt, en AlgoSoc hoofdonderzoeker José van Dijck, hoogleraar Media en Digitale Samenleving aan de Universiteit Utrecht.

Misinformatie en Sociale Media

De invloed van sociale media op de medische praktijk is groot. Van Dijck noemt de sociale platforms een "meningenmachine", waar feiten vaak evenveel gewicht krijgen als meningen. Dit leidt tot verwarring, vooral in de medische wereld. Patiënten komen met vastgeroeste overtuigingen over behandelingen de spreekkamer binnen, beïnvloed door verkeerde informatie op platforms zoals TikTok en Instagram. Dit creëert een uitdaging voor artsen, die niet alleen medische kennis, maar ook de dynamiek van sociale media moeten begrijpen om effectief met patiënten te communiceren. Als arts moet je weten wat je patiënt heeft gelezen en waarom hen dat overtuigt.

Van Dijck benadrukt dat de dynamiek van sociale media het moeilijk maakt om te onderscheiden welke informatie betrouwbaar is. "Context collapse" is een term die beschrijft hoe mensen vaak niet kunnen inschatten of informatie afkomstig is van een betrouwbare bron. Dit maakt het voor artsen lastig om hun expertise te laten doorwegen tegenover de meningen op sociale media.

Hoe te handelen als arts?

Om deze reden adviseert Galimont zelf aanwezig te zijn op sociale media om te begrijpen hoe patiënten in deze digitale tunnelvisie terechtkomen. Ze stelt voor om "gluuraccounts" aan te maken, waarmee ze zelf met een anoniem social media-profiel misinformatie actief volgt en onderzoekt. Dit stelt haar in staat om te begrijpen hoe patiënten in deze digitale "bubbel" terechtkomen. Artsen kunnen door hier kennis van te nemen, beter communiceren met patiënten en hen helpen om betrouwbare informatie van misinformatie te onderscheiden.

Daarnaast benadrukt ze ook het belang van het erkennen van de zorgen die patiënten hebben over wat ze online lezen. In plaats van patiënten af te wijzen, kunnen artsen door open gesprekken en wetenschappelijke feiten de patiënt helpen om beter geïnformeerd beslissingen te nemen.

“Sociale media zijn een grote meningenmachine, waar feiten evenveel waard zijn als meningen” — José van Dijck

De rol van sociale media en wetgeving

Hoewel sociale media veel voordelen bieden, zoals het delen van ervaringen, kunnen ze ook schadelijke effecten hebben. Patiënten kunnen worden beïnvloed door influencers die producten aanprijzen zonder de wetenschappelijke onderbouwing die artsen bieden. Galimont en Van Dijck pleiten voor meer bewustwording van de risico’s van sociale media, maar ook voor het creëren van alternatieven en het aanpakken van mis- en desinformatie via wetgeving.

De Digital Services Act (DSA) is een belangrijke stap op Europees niveau om illegale en schadelijke onlineactiviteiten en de verspreiding van desinformatie tegen te gaan. De wetgeving is gericht op het waarborgen van gebruikersveiligheid, het beschermen van grondrechten en het creëren van een eerlijke, open onlineplatformomgeving. Toch rijst de vraag hoe effectief de DSA daadwerkelijk is, nu platforms als Facebook en Instagram hun factcheckers recentelijk hebben teruggetrokken.

Wat kunnen we doen?

De discussie laat zien dat artsen niet alleen medische expertise moeten bieden, maar ook digitale geletterdheid nodig hebben om patiënten te begeleiden in een wereld vol misinformatie. Het creëren van ruimte voor gesprekken, het begrijpen van sociale media en het werken met nieuwe technologieën kunnen artsen helpen om patiënten beter te ondersteunen. In een tijd van snel verspreide informatie blijft de rol van de arts essentieel in het bieden van betrouwbare zorg en het tegengaan van misinformatie.